Agenda
Sushi, manga, karaoke, judoscholen en Toyota’s: Japan is niet meer weg te denken uit het Nederlandse straatbeeld.
Ondertussen genieten we in musea van verfijnde blokdrukkunst uit Tokyo en liggen de boekhandels vol vertaalde literatuur uit het Land van de Rijzende Zon.
Groeit onze vertrouwdheid met de Japanse wijsbegeerte ook zo hard? Hoe denkt een Japanner?
In de cursus Hoogtepunten Japanse filosofie gaat Michel Dijkstra in op de drie grote Japanse denktradities van het Aziatische land: shintō, boeddhisme en confucianisme.
| De cursus | 9 bijeenkomsten in Deventer |
| Voorkennis | Niet vereist, wel aanbevolen: Japanse filosofie: de denkweg van verfijning en verbinding. |
| Data | 15-10, 22-10, 5-11, 12-11, 19-11, 26-11, 3-12, 10-12, 17-12 2024 |
| Inhoud | De drie grote Japanse denktradities : shintō, boeddhisme en confucianisme. |
| Deelname | Neem contact op voor aanmelden en/of meer informatie. |
| Locatie | De IJsselvilla, Zutphenseweg 2, 7418 AJ Deventer, website : limai.nl |
Terwijl de bonte godenwereld van shintō de Japanner leert om zich met het leven te verbinden en zich geborgen te voelen in het hier en nu, wijst het boeddhisme juist de weg van onthechting en acceptatie van de vergankelijkheid. Het confucianisme toont hoe je de staat harmonieus kunt ordenen en bovendien deugdzaam kunt besturen.
Voor klassieke Japanse intellectuelen zijn deze denktradities geen gescheiden werelden, maar complementair.
De drie stromingen vormen één denkweg waardoor de mens zijn leven kan verfijnen en zijn verbinding met de wereld kan verdiepen.
Een weg die wij – ieder op zijn eigen manier – ook kunnen gaan.
Aanbevolen literatuur: M. Dijkstra, Japanse filosofie: de denkweg van verfijning en verbinding, Boom, derde druk mei 2024.
Aanmelden voor deze cursus
Dōgen (1200-1253) is zonder twijfel de grootste filosoof onder de Japanse zenmeesters.
Vaak heel duidelijk en direct, even vaak diepgaand en mysterieus. Hij inspireert tot op de dag van vandaag zenbeoefenaars en wijsgeren uit de hele wereld.
Wat wil deze grote meester ons vertellen over een zenvol leven?
In deze collegereeks verdiepen we ons onder leiding van dr. Michel Dijkstra in de hoogtepunten van Dōgens werk.
Dr. Michel Dijkstra is onafhankelijk geleerde, geeft les en schreef vele boeken o.a. De essentie van Dōgen. Dit boek wordt aanbevolen bij de cursus.
Met publicaties en cursussen laat Dijkstra een breed en gemêleerd publiek in aanraking komen met stromingen als het zenboeddhisme en het taoisme.
Hij is een Dōgen kenner bij uitstek en promoveerde op een vergelijkende studie van Dōgens werk.
| De cursus | Online ma. van 20.00 tot 21.30 uur |
| Voorkennis | Niet vereist, wel aanbevolen: De essentie van Dōgen |
| Data | ma. 20 en 27 mei en ma 3, 10, 17 en 24 juni 2024 |
| Inhoud | deels interactief met voldoende gelegenheid voor vragen |
| Deelname | €125,- en voor fulltime-studenten en cursisten van Zen.nl €99,- |
| Terugkijken | de colleges zijn exclusief voor deelnemers online terug te zien |
Inschrijving gesloten
College 1: De Weg
In een van zijn vroegste teksten ‘Gesprek over het met je hele hart volgen van de Weg’ toont Dōgen zich op zijn kwetsbaarst. Teruggekeerd uit China blijft hij twijfelen om zich als zenmeester te vestigen in Japan. Uiteindelijk besluit hij om zijn inzichten met de medemens te delen en barst hij uit in een lofzang op zitmeditatie of zazen.
College 2: Wat is verlichting?
In een andere vroege tekst, uit zijn eerste magnum opus Shōbōgenzō (afgekort SBGZ) of ‘Schatkamer van het oog van de correcte leer’, omschrijft Dōgen wat naar zijn mening verlichting is. Je moet volgens hem vooral geen hooggespannen verwachtingen over de bevrijding koesteren. Verlichting is niets anders dan het inzien hoe onwetend je bent. Dat brengt de zenmeester opvallend genoeg dicht bij Socrates.
College 3: We zijn allemaal met elkaar verbonden
Een hoogtepunt uit SBGZ vormt de buitengewoon complexe tekst ‘Boeddhanatuur’. Wie op zoek is naar een kant-en-klare-definitie van de verlichte aard van alle dingen komt bedrogen uit. Dōgen doet constant zijn best om de omschrijving van ‘boeddhanatuur’ open te houden. Een ding is echter zeker: we zijn onlosmakelijk met alles en iedereen verbonden.
College 4: Bergen en rivieren preken de leer
In SBGZ Sansuikyō, de ‘Sutra van bergen en rivieren’ verdedigt Dōgen de op het eerste gezicht wonderlijke opvatting dat je niet in de teksten hoeft te duiken om Boeddha’s leer te begrijpen. Maak gewoon een wandeling in de natuur en alle dingen vertellen je wat verlichting is. Op die manier vormt een rivier ‘de lange, brede tong van de Boeddha’.
College 5: De tijd is als de lente
Zijn en tijd zijn onscheidbaar. Zie hier de opvatting die Dōgen uiteenzet in zijn beroemde essay Uji dat, via een omweg, onder andere door Martin Heidegger werd opgepakt. In zijn meditatieve denken over tijd komt Dōgen tot de conclusie dat zij zich voortdurend vernieuwd, zoals de lente. In het moment blijven wij eeuwig jong.
College 6: Spreken zonder einde
Dōgen was niet alleen een groot filosoof, maar ook dichter. Poëzie is volgens hem bij uitstek geschikt om de verlichting te verduidelijken, omdat de woorden van de dichter fundamenteel open blijven. Een goed gedicht wil onze visie op de werkelijkheid niet dichttimmeren, maar juist openbreken. Vandaar ook dat Dōgen tot aan zijn laatste snik zijn inzichten overdroeg via poëzie.
‘Verlichting is intimiteit met alle dingen.’ – Zenmeester Dōgen
‘God is nader tot de ziel dan de ziel tot zichzelf.’ – Meister Eckhart
Tijdens de leescursus In alle dingen heb ik rust gezocht buigt u zich onder begeleiding van Michel Dijkstra over kernteksten van Meister Eckhart en zenmeester Dōgen.
Als achtergrondinformatie dient de publieksversie van zijn proefschrift met de gelijknamige titel. Via close-reading proberen we de rode draad van Eckharts en Dōgens levenskunst te ontrafelen.
Daarnaast is er volop ruimte voor discussie en persoonlijke reflectie, want beide mystieke meesters dachten verder dan de studeerkamer.
Praktische informatie
10 bijeenkomsten:
12-9, 19-9, 26-9,
3-10, 10-10, 17-10,
7-11, 14-11, 21-11, 28-11
2023
Tijdstip: 20:15-21:45
Locatie: IJsselvilla, Zutphenseweg 2, 7418 AJ Deventer, limai.nl
Kosten: € 350,-
Docent: dr. Michel Dijkstra
Literatuur (aan te schaffen door cursist): M. Dijkstra, In alle dingen heb ik rust gezocht. Eenheid en veelheid in het werk van Meister Eckhart en zenmeester Dōgen, eerste druk Vantilt 2019, tweede druk Boom 2020.
Inschrijving gesloten
Michel Dijkstra
De Weg ontstaat door te gaan
25 t/m 29 oktober
2023
Locatie: Villa Sofia
Inschrijving gesloten
‘Als niet-doen wordt gedaan, blijft niets ongedaan.’
‘De Weg (Tao) waarover gesproken kan worden, is niet de eeuwige Weg.’
Het taoïsme, één van de hoofdaders uit de Chinese filosofie, zit boordevol mysterieuze en paradoxale uitspraken zoals deze.
Tijdens de leescursus Op zoek naar de Weg en de Deugd buigt u zich onder begeleiding van Michel Dijkstra over kernthema’s uit het taoïsme. Aan de hand van Jan De Meyers De deugd en de Weg. Chinese disputen uit de derde en vierde eeuw, verdiepen we ons in de kracht van het zachte, het doen-van het niet doen, de subtiele kracht van muziek en vrolijk anarchisme.
Bovendien is er volop ruimte voor persoonlijke reflectie, want het taoïsme is bovenal een praktische filosofie die de zin van het leven niet boven, buiten of achter het leven zoekt. In tegendeel: de zin van het leven is het leven zelf.
Praktische informatie
10 bijeenkomsten:
7-2, 14-2, 21-2,
7-3, 14-3, 21-3, 28-3,
4-4, 11-4, 18-4
2023
Tijdstip: 20:15-21:45
Locatie: muziekschool Limai, Zutphenseweg 2, 7418 AJ Deventer, limai.nl
Kosten: € 350,-
Docent: dr. Michel Dijkstra
Literatuur (aan te schaffen door cursist): Jan De Meyer (vert.), De Deugd en de Weg: Chinese disputen uit de derde en vierde eeuw, Uitgeverij Boom (2022)
Aanbevolen literatuur: M. Dijkstra, Elementaire Deeltjes 78: Taoïsme, Athenaeum-Polak & Van Gennep, verschijningsdatum: 30-8 2022
Inschrijving gesloten
Wat zijn de paradoxen van de moderne mystiek?
Ondanks Nietzsches beroemde en beruchte ‘God is dood’ zijn God en het goddelijke nog volop aanwezig in de filosofie, (levens)kunst en de hedendaagse spiritualiteit.
Tijdens dit weekendsymposium presenteren we een staalkaart aan filosofische en mystieke visies op God en het goddelijke. Wat zijn de paradoxen van moderne mystiek?
Tijdens het afsluitende gesprek dagen we je uit om je eigen visie op de rol van God en het goddelijke in onze huidige tijd te formuleren.
Met Michel Dijkstra, Renée van Riessen, Marc De Kesel en Erik Meganck.
Praktische informatie
Wanneer? Zaterdag 14 januari 2023 10.30 uur tot zondag 15 januari 2023 12.30 uur met afsluitende lunch.
Inschrijving gesloten
‘Als niet-doen wordt gedaan, blijft niets ongedaan.’
‘De Weg (Tao) waarover gesproken kan worden, is niet de eeuwige Weg.’
Het taoïsme, één van de hoofdaders uit de Chinese filosofie, zit boordevol mysterieuze en paradoxale uitspraken zoals deze.
De basistekst Daodejing of Het boek van de Weg en de Deugd zou zelfs het meest vertaalde boek ter wereld zijn, op de Bijbel na. Door de eeuwen heen hebben talloze lezers zich door deze geheimzinnige dichtbundel laten inspireren, bijvoorbeeld voor het besturen van de staat, het bereiken van onsterfelijkheid, het beschermen van de natuur of het vinden van spirituele bevrijding … Het lijkt erop dat je alle kanten op kunt met de Daodejing (DDJ).
Maar wat stáát er nou eigenlijk in de tekst?
Tijdens de leescursus De Weg ontstaat door hem te gaan buigt u zich onder begeleiding van Michel Dijkstra over de kernhoofdstukken van de DDJ. Via close-reading en een blik op de klassieke Chinese commentaren proberen we de rode draad van deze basistekst te ontrafelen.
Daarnaast is er volop ruimte voor persoonlijke reflectie, want het taoïsme is bovenal een praktische filosofie die de zin van het leven niet boven, buiten of achter het leven zoekt. In tegendeel: de zin van het leven is het leven zelf.
Praktische informatie
10 bijeenkomsten:
4-10, 11-10, 25-10,
1-11, 8-11, 15-11, 22-11, 29-11,
13-12, 20-12
2022
Tijdstip: 20:15 – 21:45
Locatie: muziekschool Limai, Zutphenseweg 2, 7418 AJ Deventer, website : limai.nl
Literatuur (aan te schaffen door cursist): Kristofer Schipper (vert.), Het boek van de Tao en de innerlijke kracht, Augustus, 2010; vele herdrukken
Aanbevolen literatuur: M. Dijkstra, Elementaire Deeltjes 78: Taoïsme, Athenaeum-Polak & Van Gennep, verschijningsdatum: 30-8 2022
Inschrijving gesloten
Weekend 1 : Shintō
Met gastspreker Henk Oosterling
De verering van “goddelijke machten” (Japans: kami) bestond al voordat het boeddhisme vanuit het Aziatische vasteland naar Japan werd geëxporteerd. Op die manier vormt het shintoisme of shintō, zoals deze cultusverzameling later genoemd werd, de basis van de cultuur van het Land van de Rijzende Zon.
Tijdens de zaterdag van dit cursusweekend maakt u kennis met de bonte mythenverzamelingen waarin de kami worden bezongen. U verdiept zich tevens in de grootste shintodenker aller tijden, de vijftiende-eeuwse Yoshida Kanetomo, en krijgt inzicht in de manier waarop shinto de Japanse cultuur tot de dag van vandaag beïnvloed (onder andere theater en sumoworstelen).
Zondag vertelt Henk Oosterling over zijn filosofische ontmoeting met Nippon.
Weekend 2 : Japans boeddhisme
Met gastspreker Asha Karami
Wie aan Japan denkt, heeft al snel beelden van mediterende monniken en metershoge Boeddhabeelden in zijn hoofd. De invloed van het boeddhisme op de Japanse filosofie is inderdaad niet te overschatten.
Tijdens dit cursusweekend volgt u de geschiedenis van het boeddhisme in het Land van de Rijzende Zon door de eeuwen heen. Speciale aandacht wordt besteed aan het werk van de dertiende-eeuwse zenmeester Dōgen.
Een voordracht van dichter Asha Karami bewijst dat de zengeest nog altijd springlevend is, ook in de Nederlandse letteren.
Weekend 3 : Japans confucianisme
Met gastspreker Pablo M. Lamberti
Net als het boeddhisme werd het confucianisme door de Japanse filosofen uit China overgebracht en naar hun eigen smaak aangepast.
Centraal in dit weekend staat het debat tussen twee volgelingen van Confucius: Ito Jinsai en Sorai. Terwijl de eerstgenoemde in de aangeboren goedheid van de menselijke natuur geloofde, stelde de tweede juist dat de mens in de eerste plaats strenge regels nodig heeft om zichzelf te kunnen ontplooien. Deze filosofische twist uit de Japanse Tokugawaperiode (1603-1868) sluit aan bij de Chinese dialoog die vele eeuwen eerder door Mencius en Xunzi werd opgestart over de aard van de mens.
Verder komt in dit weekend een ander fenomeen uit de Tokugawa-periode ter sprake, dat evenzeer met het confucianisme als het (zen)boeddhisme verbonden is, namelijk de weg van de krijger of bushidō. Als opmaat tot deze krijgskunst bekijken we de spectaculaire film Ran van Akira Kurosawa.
Weekend 4 : Modern Japans denken
Nadat Japan in de Tokugawaperiode een door steeds verdere isolatie gekenmerkte politiek had gevoerd, werd het in 1865 gedwongen om zijn grenzen voor het buitenland te openen.
Op de zaterdag krijgt u inzicht in de voorgeschiedenis van deze dramatische wending in de geschiedenis van het Land van de Rijzende Zon. Door de nieuwe openheid besefte Japan namelijk dat het op vele gebieden (vooral wetenschappelijk en technologisch) achterliep op het westen. Het was dan ook de hoogste tijd om een inhaalslag te maken.
Op zondag kijken we naar de manier waarop de Japanse denkers de filosofie van onder andere William James en Heidegger recipieerden en er een nieuwe leer van maakten die de Europese en Amerikaanse wereld zou moeten verlichten.
Weekend 5 : Japan en de wereldfilosofie
Met gastspreker Renate Schepen
Een van de verworvenheden van onze huidige, geglobaliseerde wereld is dat we een weidse filosofische visie kunnen ontwikkelen. Zo is het mogelijk om de wijsbegeerte van op het eerste gezicht compleet verschillende landen met elkaar te kunnen vergelijken.
Michel Dijkstra en Renate Schepen ondernemen in dit weekend een poging om Japan en Afrika langs de interculturele meetlat te leggen. Wat zijn de grootste overeenkomsten en verschillen tussen deze culturen? Kunnen beide filosofieën elkaar wederzijds verhelderen? En kan deze verheldering ook ons verrijken?
Tijdens dit afsluitende weekend krijgt u een antwoord op deze vragen, al dan niet definitief.
De weg van de Japanse filosofie
In de Basisopleiding Japanse Filosofie verken je de rijke schakeringen van de Japanse geest aan de hand van de drie belangrijkste filosofieën: de kamicultus (beter bekend als ‘shinto’), het boeddhisme en het confucianisme.
Al deze stromingen houden zich bezig met de ‘dō’ of ‘Weg’, de juiste wijze om je leven te leiden. Daarbij bestaat de Weg niet alleen uit theoretiseren maar in de eerste plaats uit de beoefening ervan.
Docent Michel Dijkstra daagt je dan ook uit om zelf de Japanse Wegen te volgen via onder andere meditatieoefeningen, het lezen van gedichten en het bekijken van Japanse films.
Wanneer was het? Maart 2022
Waar was het? Landgoed ISVW
Inschrijving gesloten
