‘Een autonoom oeuvre.’ – Marjan Slob
‘Het raadsel van de duurzame spirituele invloed van Japan laat Dijkstra onbeantwoord. Wel toont zijn boek duidelijk dat die fascinatie zonder meer gerechtvaardigd en verrijkend is. Als het boek lezers enthousiasmeert voor een (hernieuwde) kennismaking met de filosofische dimensies van zen of de rijkdom van de Japanse literatuur, of aanzet tot een reis naar Japan, heeft Dijkstra ruimschoots aan zijn doelstellingen voldaan.’ – Michiel Leezenberg in NRC ●●●●
‘Het boek is op een uiterst zorgvuldige wijze vormgegeven. De uitgebreide informatieve uitleg en overzichtelijke schema’s maken het boek prettig leesbaar. Het boek bevat prachtige gekleurde afbeeldingen die een extra dimensie aan het boek toevoegen. De informatie in het boek is boeiend en weet mij als lezer te inspireren. Voor degene die geïnteresseerd is in de Japanse denkweg, is het boek Japanse filosofie een absolute aanrader!’ – Sarah de Groot op Hebban.nl ★ ★ ★ ★ ★
Shintō, boeddhisme en confucianisme
In Japanse filosofie staan drie grote premoderne denktradities en hun interactie centraal: shintō, boeddhisme en confucianisme. Shintō leert je om je met het leven te verbinden en je geborgen te voelen in het hier-en-nu. Het boeddhisme wijst juist de weg van onthechting en acceptatie van de vergankelijkheid. Het confucianisme toont hoe je de staat harmonieus kunt ordenen en bovendien deugdzaam kunt besturen.
Kokoro
Voor klassieke Japanse denkers zijn deze intellectuele tradities geen gescheiden werelden, maar vullen ze elkaar aan. De drie stromingen vormen één denkweg waarmee de mens zijn leven kan verfijnen en zijn verbinding met de wereld kan verdiepen. Moderne Japanse filosofen lezen westerse filosofen, maar gaan net zo graag vanuit hun eigen denken met ons in gesprek. Zo bieden ze de mogelijkheid om onze levensweg te laten inspireren door hun Weg, die ontspringt in het menselijke hart: kokoro.
‘Michel Dijkstra zeigt in seiner Darstellung die wesentlichen Traditionslinien des Zen und ihre diversen Ausformungen, sie füllt eine Lücke in der Literatur über Zen und ist sehr zu empfehlen.‘ – Wolf Senff op Titel-Kulturmagazin.de
‘Wer sich vielleicht als Neuling, mit den Lehren, Schriften, Ausprägungen und Techniken des Zen-Buddhismus vertraut machen möchte, findet in diesem Buch eine gelungene Einführung.‘ – Peter Oehler op Buddhismus-Aktuell.de
Zen. Het woord roept als vanzelf associaties op met een relaxte levenshouding, onthaasting en minimalistisch ingerichte kamers.
Elke zichzelf respecterende drogisterijketen verkoopt tegenwoordig wel beautyproducten of zoetgeurende wierook met een verwijzing naar deze naam. En populaire tijdschriften roepen hun gestreste lezers op om meer zen in hun leven toe te laten, zodat zij weer helemaal tot zichzelf kunnen komen.
In Zenboeddhisme laat Michel Dijkstra zien dat er achter deze clichébeelden een eeuwenoude en rijkgeschakeerde denktraditie schuilgaat. Deze filosofie, die ontstond in India en China en tot rijping kwam in Korea en Japan, staat in het teken van het loslaten. Wie deze levenskunst virtuoos beheerst, vervalt juist niet tot navelstaarderij: hij of zij treedt de wereld open tegemoet en probeert de ander spontaan te helpen.
Eind augustus verscheen Elementaire deeltjes deel 78, Michel Dijkstra’s Taoïsme, in wit en lichtblauw, en volgens de uitgever is het einde nog lang niet in zicht. – Erik van den Berg, De Volkskrant, 26 mei 2022
Tip de Boekenkrant oktober 2022
Loepzuiver boekje over het taoïsme. – Dick Verstegen, Boeddhistisch Dagblad
Dijkstra omarmt de ondoorgrondelijkheid van het taoïsme en met respect wijdt hij zich aan elke tekst, elk commentaar en elke vertaling. Op sympathieke en boeiende wijze tracht hij te ontsluiten wat in de oude geschriften verborgen ligt. **** – Opera Nederland
Met diepgang geschreven. Biblion
Kijk, je kunt het niet zien; luister, je kunt het niet
horen; tast, je kunt het niet aanraken.’ Taoïstische
teksten zoals deze uit de Daodejing blinken uit in gewilde obscuriteit. Over Lao Zi, de mythische stichter van het taoïsme, wordt dan ook gezegd dat hij zich toelegde op het verborgen blijven.
Dit elementaire deeltje belicht de duisternis van
deze Chinese filosofie aan de hand van de belangrijkste
taoïstische auteurs en gedachten. Tegelijkertijd
wordt de onpeilbaarheid van het taoïsme gerespecteerd,
want: ‘De Weg (Tao) die genoemd kan worden,
is niet de permanente Weg.’
‘Chōmei’s essay is prachtig vertaald door Jos Vos en uitgebreid en ter zake kundig becommentarieerd door Dijkstra.’ – Dick Verstegen in Boeddhistisch Dagblad
Welke Weg moet ik volgen? Die van de poëzie of die van de Boeddha? Over deze cruciale vraag gaat het essay Hōjōki of Mijn leven als kluizenaar, geschreven door de Japanse lekenmonnik Kamo no Chōmei (1153-1216).
Na een uitvoerige beschrijving van de rampspoed waardoor Kioto werd getroffen, de stad waarin hij tevergeefs naam en faam als dichter wilde verwerven, vertelt hij over de genoegens van het kluizenaarschap. In zijn kleine hut heeft Chōmei alles wat hij nodig heeft: van muziekinstrumenten tot dichtbundels en boeddhistische schilderingen. Hij schrijft literaire teksten voor zijn plezier en trekt er graag op uit met het tienjarige zoontje van de bergopzichter.
Maar dan slaat de twijfel toe. Is Chōmei niet te veel gesteld op de rust en stilte van zijn kluizenaarsbestaan? Heeft de Boeddha niet alle vormen van gehechtheid afgeraden? Misschien dat het aanroepen van Amida Boeddha’s naam het probleem van de begeerte oplost. Of niet? Op die manier zal Chōmei nooit het nirvāna bereiken…
Hōjōki is een hoogst poëtische en tegelijkertijd verontrustend actuele tekst, geschreven tussen het verlangen naar schoonheid en de eis van ascese.
‘Filosoof Michel Dijkstra voert vier kunstenaars op bij wie kunst voortdurend uitdrukking geeft aan hun persoonlijke obsessies. (…) Intrigerend.’ – Miriam Rasch in NRC ●●●●
‘Dankzij dit aantrekkelijk vormgegeven boek heb ik de wonderlijke muziek van Claude Vivier leren kennen.’ – Tanny Dobbelaar in Trouw
‘Geslaagd hoofdstuk over Paul Celan.’ – 8weekly
‘Prikkelend; ik heb veel ezelsoortjes gevouwen.’ – Philip Huff
‘Rijke essays vol spannende verbanden. (…) Oog in oog staan met de ander zodat ruimte en tijd condenseren, wegvallen, en alleen een sprakeloze bewondering over de schoonheid van de ander overblijft.’ – Liesbeth Woertman, auteur van Je bent al mooi (2019)
– Longlist Socratesbeker 2022
Artistiek-filosofische verkenning van afstand en nabijheid, het terra incognita tussen het zelf en de ander.
Leef je voor jezelf of voor de ander? Waar ligt de grens tussen overgave en ongebondenheid? Zowel de oosterse als de westerse filosofie thematiseert deze spanning tussen intimiteit en onthechting. Beide denktradities raden ons doorgaans aan om minder op onszelf te letten, want zo kunnen wij ons werkelijk met de wereld verbinden. Het gevaar van dergelijke intimiteit is echter zelfverlies. Al te grote onthechting kan dan weer leiden tot isolatie. Zo moeten we steeds de balans vinden tussen verbinding met de ander en verheerlijking van ‘het dikke ik’.
Intimiteit en onthechting toont dit evenwicht via vier toonaangevende en radicale (levens)kunstenaars uit de twintigste eeuw: dichter Paul Celan, componist Claude Vivier, schrijfster Clarice Lispector en beel- dend kunstenaar Alberto Giacometti. Zij belichamen vier mogelijke levenswegen of moderne deugden: herbronning, compassie, vrijgevigheid en succesvol falen. Een levenskunst tussen ‘ik’ en ‘ander’.
‘Eerste grondige commentaar op de twee voornaamste werken van Dōgen.’ – Bibilion
– Longlist Socratesbeker 2021
‘De weg van de Boeddha bestuderen is jezelf bestuderen. Jezelf bestuderen is jezelf vergeten. Jezelf vergeten is verlicht worden door de tienduizend dingen.’
Met deze paradoxale regels beschrijft zenmeester Dōgen (1200-1253) het hart van zijn denken: de ontdekking van een even weidse als intieme verbondenheid van het ‘ik’ en ‘de ander’ of ‘het andere’. Vergankelijkheid vormt bij Dōgen het onontkoombare uitgangspunt. We delen haar niet alleen met onze medemens, maar ook met alle dieren, planten en dingen.
Met De essentie van Dōgen biedt Michel Dijkstra een ingang tot de rijkdom en schoonheid van Dōgens verbindingskunst. Hij verduidelijkt de vaak moeilijk te doorgronden teksten van Dōgen en laat helder zien wat we van hem kunnen leren.
‘Het boek laat je nadenken over de houding tot je eigen leven, over je relaties tot de wereld en tot de ander. Om op het nachtkastje te leggen en iedere avond een pagina te lezen. Met leessuggesties voor verdere verdieping. Een erg mooi boekje, een aanrader voor spirituele en filosofische zinzoekers.’ – Taede Smedes voor Biblion
‘De auteurs nemen ons mee op een geestelijke wandeling door de eeuwen heen en door alle windstreken. Ieder lemma heeft een andere kleur en smaak. Verassend compacte en verfrissende inzichten en bespiegelingen over begrippen die iedereen, die zich wereldburger noemt, wel eens gebruikt.’ – Bas Aghina voor De leesclub van alles ****
Levenskunst is van alle tijden en alle windstreken. In Wu Wei, Ubuntu, Buen Vivir laten Michel Dijkstra en Simone Bassie enkele hoogtepunten van het mondiale levenskunstige denken zien. Drie hoofdgedachten staan centraal in hun overzicht: de netwerkgedachte, het zoeken zonder vooroordelen en grenzeloze nabijheid. Deze kernthema’s structureren de volgorde van honderd door hen gekozen ideeën uit de wereldfilosofie.
Wu Wei, Ubuntu, Buen Vivir geeft honderd manieren om te leven in honderd puntgave beschrijvingen. Zo leer je van de hele wereld hoe je vandaag eens in het leven zult staan. Bovendien ontstaat gaandeweg het lezen een filosofische landkaart met de belangrijkste begrippen als knooppunten.
Een boek voor elke dag, een handzaam naslagwerk en een gereedschapskist voor iedereen die zelf verbanden tussen alle windrichtingen wil maken.
‘Ontvlucht de veelheid van dingen niet, maar accepteer haar.’ – Trouw
‘Dijkstra vat de gemeenschappelijke levenskunst van Eckhart en Dōgen prachtig samen onder de noemer “bevrijdende intimiteit”.’ – Teade Smedes in Nederlands Dagblad
‘Het aantal mensen dat zich in Meister Eckhart verdiept, groeit nog altijd. Het boek van Michel Dijkstra zal hun zeker kunnen boeien. Ook oosterse denk- en levenswijzen mogen zich in Nederland in veel belangstelling verheugen. De vergelijking tussen Meister Eckhart en Dōgen is daarmee zeer op zijn plaats.’ – VolZin
‘Voor lezers die naar werkelijke innerlijke rust zoeken een waardevol boek met vele mooie citaten.’ – Reformatorisch Dagblad
– Longlist Socratesbeker 2020
Iedere dag worden wij geconfronteerd met een variëteit aan mensen, dieren en dingen. Ook in onszelf treffen we een constant veranderende stroom van gedachten, gevoelens en herinneringen aan. Wat is een juiste houding ten opzichte van deze twee niveaus van veelheid? De middeleeuwse denkers Meister Eckhart en zenmeester Dōgen formuleren een urgent en actueel antwoord.
In plaats van de soms bedreigende veelheid te ontvluchten, is het volgens beide auteurs beter om haar te accepteren. Eckhart stelt dat alles voortkomt uit één geheimzinnige bron die ons verstand te boven gaat en die wij aanduiden met het woord ‘God’. Dōgen poneert dat alle dingen elkaar op een verborgen wijze ondersteunen en doordringen; dat is de boeddhanatuur. Levenskunst houdt volgens deze denkers dan ook in: je afstemmen op het ene en hierin rusten. Vanuit deze dieptedimensie verliest de veelheid haar chaotische karakter en vormt zij een mogelijkheid tot intieme verbinding. Wie zich met het leven verbindt, ontdekt bovendien dat het zijn zin in zichzelf draagt: ‘de weg ontstaat door te gaan’.
‘De auteur schetst een genuanceerd, maar nergens vaag of zweverig beeld van een complexe traditie, die zeker niet alleen op het “zelf” is gericht (…).’ – Trouw
Wie was Confucius en wat onderwees hij? Draait zen alleen om het bereiken van een serene levenshouding? En wat is precies het verschil tussen hindoeïstisch en boeddhistisch denken? Op deze en andere vragen geeft het Basisboek oosterse filosofie een helder antwoord.
Dit inleidende boek biedt een kernachtig overzicht van de drie belangrijkste tradities uit het oosterse gedachtegoed: India, China en Japan. Terwijl in de Indiase wijsbegeerte het zoeken naar het ‘zelf’ een belangrijk thema vormt, staan in het Chinese denken ethische en sociaal-maatschappelijke kwesties centraal. De Japanners namen veel inzichten van de Chinezen over, maar transformeerden deze ook naar hun eigen smaak: een fraai voorbeeld van intercultureel filosoferen uit de middeleeuwen.
Behalve een eerste kennismaking met de belangrijkste filosofen uit Azië bevat het basisboek een ruime selectie fragmenten uit hun werk. Een glossarium complementeert dit overzicht van de oosterse filosofie, die in al zijn veelvormigheid, diepgang en complexiteit schouder aan schouder met het westerse denken staat.
‘De opbouw van dit boek zit goed in elkaar. Als een zacht kabbelend beekje vaar je op je vlotje langzaamaan nieuwsgierig dieper de taoïstische filosofie in, aan de oevers van ondertiteling voorzien door de auteurs.’ – Ralph Evers, 8weekly
‘Heldere en goed gedocumenteerde inleiding tot het taoïsme.’ – Carine Defoort in Tijdschrift voor filosofie
De Daodejing van Laozi, de belangrijkste tekst van de taoïstische filosofie, is wellicht het meest vertaalde geschrift ter wereld op de Bijbel na. Een centraal begrip in dit mysterieuze boek is wuwei (‘niet-doen’). Dit idee houdt niet in dat je moet niksen in het leven, maar dat je niets afdwingt.
Deze gedachte komen we ook tegen bij Zhuangzi en Liezi, twee andere kopstukken van de taoïstische filosofie. Alleen als je open staat voor elke situatie en alles in zijn waarde laat, zul je ontspannen en vol vreugde je doel bereiken. Deze houding vereist wuxin (‘het zonder hart zijn’), ook te vertalen als ‘de lege geest / het lege hart’.
In deze inleiding worden de belangrijkste filosofische uitgangspunten van het taoïsme belicht. Daarbij komt een keur aan onderwerpen aan bod, zoals politieke filosofie, kennistheorie, het mensbeeld, alsook de invloed op het zenboeddhisme en parallellen met het westerse denken.
(…) prachtige inleiding (…) die ik eenieder kan aanbevelen om een goed overzicht van zen te krijgen. Naar mijn idee beschrijft Michel Dijkstra namelijk, naast historische ontwikkelingen, heel precies wat er tegenwoordig rond de term ‘zen’ speelt. – Paul van der Velde, In de huid van de Boeddha (2021), p. 289
‘Een verrassend ordelijk en beheerst boek over een oosterse stroming die ons wil verlossen van de neiging om alles te ordenen.’ – Marco Kamphuis in Filosofie Magazine
Zen. Het woord roept als vanzelf associaties op met een relaxte levenshouding, onthaasting en minimalistisch ingerichte kamers.
Elke zichzelf respecterende drogisterijketen verkoopt tegenwoordig wel beautyproducten of zoetgeurende wierook met een verwijzing naar deze naam. En populaire tijdschriften roepen hun gestreste lezers op om meer zen in hun leven toe te laten, zodat zij weer helemaal tot zichzelf kunnen komen.
In Zenboeddhisme laat Michel Dijkstra zien dat er achter deze clichébeelden een eeuwenoude en rijkgeschakeerde denktraditie schuilgaat. Deze filosofie, die ontstond in India en China en tot rijping kwam in Korea en Japan, staat in het teken van het loslaten. Wie deze levenskunst virtuoos beheerst, vervalt juist niet tot navelstaarderij: hij of zij treedt de wereld open tegemoet en probeert de ander spontaan te helpen.
‘Een alleraardigste bloemlezing (…) Dijkstra zelf is een goede leerling: zijn verhelderende aantekeningen benaderen de eenvoud van Zhuang Zi.’ – Alfred Birney in het AD ****
In het Oosten blijft filosofie niet tot de studeerkamer beperkt: veel denkers geven hun lezers raad om een beter of gelukkiger leven te leiden. Deze raadgevingen worden vaak gepresenteerd als een pad dat van lijden en onrust naar vreugde en ontspanning voert.
De bloemlezing Bij Lao Tsé op de thee volgt de gedachte van het pad naar geluk. Met het werk van de taoïstische denker Lao Tsé als reisgids kan de lezer kennismaken met een ruime selectie oosterse teksten over het ongeluk van de mens, over onthechting als middel om een einde aan het lijden te maken en over de verlichting. Deze tijdloze teksten, die hoogtepunten uit de taoïstische, boeddhistische en hindoeïstische denktradities vormen, geven samen een representatief beeld van de oosterse levenskunst. Bovendien zetten ze aan tot verdere overdenking: wat hebben we tegenwoordig aan uitspraken van Boeddha? En hoe kan de antiek – Chinese Lao Tsé ons helpen om opener met onze medemens om te gaan?
‘Ik kan niet anders zeggen dan dat Michel Dijkstra zich op knappe en zelfs formidabele wijze van een even moeilijke als gevaarlijke taak gekweten heeft. Namelijk bestaande kennis verspreiden en zo een meerwaarheidsdenken uit te dragen.’ – Jan Bor
Lastige materie, en toch trefzeker en elegant opgeschreven. – Jan Oegema
Boeddhabeelden, hangertjes met het yin-yangteken erop, yogabladen, Ayurvedische gezondheidsthee: op de markt of in de kiosk struikel je over de oosterse filosofie. Maar wat betekenen deze symbolen precies? En hoe verschillen de filosofische tradities uit het Oosten van elkaar?
Oosterse filosofie in een notendop geeft antwoorden op deze vragen. Aan de hand van de drie belangrijkste wijsgerige tradities ‘India, China en Japan- wordt een overzichtelijk beeld van het oosterse denken geschetst. Hierdoor kun je kennismaken met een filosofie die enerzijds van een andere planeet lijkt te komen en anderzijds belangrijke raakvlakken met onze westerse wijsbegeerte heeft.
